Ngành PG - PB: Một thế giới đầy bất trắc

Ngành “hot” của sinh viên Trên các trang mạng xã hội, diễn đàn PG - PB phát triển rần rộ, chưa tính tới các diễn đàn nhỏ lẻ. Facebook của cộng đồng PG - PB TPHCM có hơn 100.000 thành viên, tại Hà Nội có 20.000 thành viên, Đà Nẵng gần 30.000 thành viên. Sự tham dự đông đảo của các thành viên trên diễn đàn PG - PB chứng tỏ sức hút của ngành đối với giới trẻ. Là ngành quảng cáo, tiếp thị, PG, PB phải đáp ứng tiêu chuẩn về ngoại hình. Tùy từng sản phẩm để phân tầng tiêu chuẩn, song nhìn chung muốn dự vào lĩnh vực này phải có ngoại hình ưa nhìn, bắt mắt. Tiêu chuẩn càng cao, lương càng quyến rũ. Nội dung công việc cốt yếu là giới thiệu, giải thích, tham dự những hoạt động để khách hàng để ý tới nhãn hàng (sản phẩm) của công ty, doanh nghiệp. Mức lương mà một PG, PB làng nhàng nhận được là 120.000 đồng/ca/6 giờ. Bên cạnh đó, không ít công việc mức thù lao hậu hĩ với 400.000 - 500.000 đồng/3 giờ, có khi cả triệu đồng. Tùy vào mục đích mà mỗi chương trình có những thời gian, địa điểm tổ chức khác nhau. Điều này tạo nhịp để sinh viên có thể linh động thời kì làm việc, không sợ ảnh hưởng đến học tập. Thậm chí, nếu chương trình bị trùng lịch học, quản lý cũng có thể “du di” thế người nhất thời. Môi trường làm việc của PG, PB được đánh giá là trong lành, năng động. Hoạt động cốt ở các siêu thị, chợ, trọng tâm mua sắm, nơi công cộng, các khu đông người. Những điều kiện thuận lợi đã khiến nhiều sinh viên xem công việc PG, PB là “cần câu cơm” trong những năm đi học. Thực tại, sinh viên cũng là thành phần “áp đảo”, bên cạnh đó một số bạn trẻ làm nghề tự do, không có bằng cấp hoặc tốt nghiệp các trường đại học, cao đẳng nhưng chưa có việc làm cũng tham dự vào lĩnh vực này. PG luôn xuất hiện với hình ảnh búng báng tại các địa điểm đông người Hoài Thơm (sinh viên năm ba, trường Đại học KHXH&NV TPHCM) cho biết: “Mình làm PG từ năm đầu đại học qua sự giới thiệu của người quen. Đến nay đã là ba năm. Nhìn chung công việc khá nhàn, không gò bó, sức ép về mặt thời gian. Nhờ làm PG, mình có cuộc sống dễ thở hơn, ít xin tiền bố mẹ”. Với sự tương trợ đắc lực của các diễn đàn trên mạng xã hội Facebook, để kiếm một công việc PG, PB không khó, quan trọng là sự năng động và cách giao tế của bản thân. Càng trong nghề lâu năm càng dễ tìm được những chương trình có mức lương hậu hĩnh. Tuy nhiên, PG, PB chỉ nồng hậu đón chào giới trẻ. Đến một độ tuổi nhất quyết sẽ không còn hạp nữa. Thành thử, nghề PG, PB xét đến cùng chỉ là ngành “lấy ngắn, nuôi dài”. Hiểm họa sau ánh hào quang Trong ngành PG, PB, không phải ai cũng may mắn tìm được công việc tốt, lương cao. Chịu thiệt thòi nhiều nhất vẫn là PG. Một số PG do không tìm được công việc thích hợp, phải chấp thuận làm cho các nhãn hàng có môi trường nhạy cảm như tiếp thị thuốc lá, bia... Song đổi lại, họ nhận được mức lương kèm hoả hồng khá ổn định. Rủi ro nhất vẫn là các PG đi tiệc cùng khách vì dễ bị dụ dỗ và sa ngã. PG tiệc được ví là “người tình bé nhỏ” theo mỗi cuộc nhậu. Họ ngồi bên cạnh, gắp đồ ăn, đấm vai, xoa bóp, tựa đầu vào khách. Nếu không được giới thiệu trước, dễ nhầm PG tiệc là tình nhân hay vợ của khách. Trên bàn ăn, họ gọi nhau bằng những mức thân mật. Có khi cao trào, khách và PG ôm nhau “thắm thiết” giữa bàn tiệc. Trong lúc cao hứng, một vị khách khoảng 50 tuổi, nói to với cô PG tên Lan giữa bàn nhậu: “Em có con chưa, cho anh gửi một đứa nha. Anh đang cần một đứa con trai”. Dứt câu, vị khách “chồm” qua người cô gái, khói thuốc phì phèo nhả vào mặt Lan cười nặc. Cùng lúc đó, bên cạnh, vị khách đáng tuổi cha của cô PG tên Mai ghé sát tai nói thầm với cô điều gì đó. Cô gái nhõng nhẽo, lắc đầu lia lịa kèm theo nụ hôn hờ trên má người đàn ông. Những cuộc tình giữa khách và “chân dài” chóng nở, chóng tàn. PG quảng cáo cho chương trình mỹ phẩm Điều lo ngại nhất của các PG là vấn đề lương sau khi kết thúc chương trình. PG phải làm việc qua khá nhiều khâu trung gian. Đầu tiên là đơn vị gốc (đơn vị có nhu cầu quảng cáo sản phẩm) làm việc gián tiếp qua công ty quảng cáo. Công ty quảng cáo thuê một hàng ngũ khác trực tiếp quản lý PG, PB (gọi là sup). Xuống tới nhân viên tiếp thị, mức lương mà đơn vị gốc đưa xuống đã bị chia phần trăm hoa hồng theo các khâu trung gian. Chưa dừng lại ở đó, việc “ngâm” lương xảy ra như cơm bữa. Rất ít chương trình nhận được lương liền khi kết thúc. Để nhận được thù lao của mình, nhân viên tiếp thị thẳng phải đợi chờ, nhanh thì 10 ngày, nửa tháng, lâu thì 2 tháng, nửa năm. Có lúc chẳng thể chờ được, viên chức đành trường đoản cú cuộc chiến đòi lợi quyền. Khi được hỏi các lý do về việc chậm trễ, PG, PB thường nhận được câu trả lời: “Bên công ty gốc đang quyết toán, chờ khi nào quyết toán sẽ gọi lên lấy lương” (???). Những câu đáp vô định, thiếu bổn phận như vậy đã trở nên nỗi ám ảnh đối với PG, PB. Bất trắc hơn nếu công ty quảng cáo ủy thác việc trả lương cho nhân viên chuẩn y sup. Vì sup cũng chỉ là lực lượng thời vụ của công ty. Nhiều chương trình đều do sup “tự biên tự diễn”, “hô mưa gọi gió”. Cả thảy công việc thỏa thuận lương hướng đều do sup cáng đáng. Nếu gặp người tử tế, uy tín, nhân viên sẽ nhận được lương theo đúng cam kết. Tuy nhiên, có không ít trường hợp sup “cõng” tiền cao chạy xa bay mà viên chức không biết kêu ai? Thu Diễm (sinh viên năm hai, trường Đại học Công nghiệp thực phẩm) kể: “Mình làm PG cho một chương trình trong 15 ngày, mọi thông báo về chương trình đều do sup nắm. Cuối chương trình, sup thay số điện thoại, không báo cho nhân viên. Phải khó khăn lắm mới tìm được Facebook và đề nghị trả lương. Đầu tháng 5 vừa rồi mới được nhận tiền. Từ đó không dám làm PG nữa”. Không may mắn như Diễm, Phương Uyên mất trắng 10 ngày lương với một sup không rõ tính danh. Theo lời thuật đầy bức xúc của Uyên, cô nhận được thông tin tuyển dụng trên diễn đàn Facebook. Sau đó can hệ với một sup tên Tuấn. Trong quá trình làm việc, thấy Tuấn tỏ ra khá chuyên nghiệp nên không nghi gì. Sau 2 tháng liên tiếp đòi lương, sup thay số điện thoại và “lặn” biệt tích. Lúc này, mới biết mình bị lừa mà không biết kêu ai. Phương Uyên bùi ngùi: “Thôi, xem như bỏ sức để đổi bài học kinh nghiệm”. Giải thích cho những trường hợp bị xâm phạm và mất trắng quyền lợi như trên, nhiều bạn PG, PB cho rằng một phần lỗi cũng do các nhân viên tiếp thị nóng vội kiếm việc làm lương cao, mà không tìm hiểu kỹ công ty tuyển dụng. Có một “bí mật” khác được tiết lộ là tình trạng sinh viên đi làm mà không được ký kết hợp đồng lao động. Thỉnh thoảng làm việc theo mô hình tháp ngược: nhận lương rồi mới ký giao kèo để hợp thức hóa thủ tục. Chương trình kéo dài nhiều tháng thì hiệp đồng cần lao và lương sẽ nhận được đầy đủ. Đối với chương trình ngắn hạn, từ 2, 3 đến 15 ngày, các thủ tục giấy tờ rất qua quýt. Hoặc có ký kết thì hợp đồng lao động sẽ “được” công ty giữ lại (!?!). Với cách làm việc mà người cần lao hoàn toàn ở thế “bị động”, trong khi các công ty lăng xê “cầm cán” như thế này, khi xảy ra tình trạng mất lợi quyền, người cần lao sẽ bị đẩy vào “ngõ cụt”. Họ chẳng thể đòi lợi quyền khi yếu pháp lý, vì trong tay không có bất cứ giấy má nào chứng minh sự ràng buộc giữa người lao động và công ty quảng cáo. Tâm lý nôn nóng, cần việc làm, trang bị hiểu biết về Luật lao động còn ít cộng thêm nghĩ suy “sợ mất lòng” đã khiến nhiều PG, PB lơ là, không đòi hỏi sự buộc ràng pháp lý khi làm việc. Chính điều đó đã đẩy viên chức tiếp thị vào nhiều cảnh ngộ “xôi hỏng bỏng không”, “cười ra nước mắt”. Phương thức hoạt động qua quá nhiều khâu trung gian tạo ra “khe hở” trong cách quản lý nhân sự của công ty quảng cáo nhỏ, lẻ. Từ đó, xuất hiện nhiều bất cập trong vấn đề lương và chế độ hợp pháp của người cần lao. Để khắc phục tình trạng này, bản thân người lao động cần đề cao cảnh giác, trang bị tri thức cơ bản về Luật cần lao để bảo vệ quyền lợi của mình. Đã đến lúc cơ quan chức năng cần vào cuộc để làm sáng tỏ những sai phạm trong quá trình dùng cần lao ở một số công ty lăng xê, trả lại sự công bằng cho những người cần lao trẻ tuổi.